Ślad węglowy produktu jest to całkowita suma emisji gazów cieplarnianych, wywołana bezpośrednio bądź pośrednio przez dany produkt, wyrażona jako ekwiwalent dwutlenku węgla (CO2e).
W odniesieniu do śladu węglowego produktu możemy wyróżnić dwa główne zakresy:
- Zakres pełny „od kołyski do grobu” (ang. cradle-to-grave inventory) – zakres uwzględniający pełny cykl życia produktu – etapy od wydobycia surowców, aż po koniec życia produktów (unieszkodliwienie, ponowne użycie, recykling).
- Zakres skrócony „od kołyski do bramy” (ang. cradle-to-gate inventory) – zakres analizy uwzględniający częściowy cykl życia produktu – etapy od wydobycia surowców i ich transportu do zakładu, poprzez procesy produkcyjne, aż do wytworzenia produktu końcowego, gotowego do opuszczenia bramy fabryki.
Metodyka obliczania śladu węglowego produktu
GHG Protocol jest jednym z najbardziej uznanych standardów obliczania i raportowania emisji gazów cieplarnianych. Opracowany przez World Resources Institute (WRI) oraz World Business Council for Sustainable Development (WBCSD), jest szeroko stosowany w analizie śladu węglowego zarówno organizacji, jak i produktów.
GHG Protocol Product Life Cycle Accounting and Reporting Standard to standard dla produktów, opiera się na analizie cyklu życia produktu (Life Cycle Assessment – LCA).
Obejmuje następujące kluczowe kroki:
- Określenie celu i zakresu – wybór produktu i jednostki analizy oraz zakresu inwentaryzacji – od kołyski do grobu lub od kołyski do bramy.
- Wyznaczenie granic inwentaryzacji – określenie etapów i procesów w cyklu życia.
- Zbieranie danych – gromadzenie danych dotyczących badanego produktu, w tym danych dotyczących zużycia energii, materiałów, transportu czy procesów produkcyjnych.
- Obliczenia – dobór wskaźników emisji oraz współczynników globalnego ocieplenia (GWP – ang. Global Warming Potential), obliczenia.
- Raportowanie – przedstawienie wyników w ekwiwalencie CO2 na określoną jednostkę analizy – wewnętrznie, publicznie lub na potrzeby kontrahentów – w zależności od celów biznesowych.
Wyznaczanie granic inwentaryzacji a mapa procesu
Granica inwentaryzacji GHG w odniesieniu do produktu, obejmuje wszystkie możliwe do przypisania procesy (ang. attributable processes) czyli przepływy usług, materiałów i energii, które stają się produktem, wytwarzają produkt lub przeprowadzają produkt przez jego cykl życia. To właśnie te procesy są kluczowe w całej inwentaryzacji, bo pozwalają one odpowiednio ustalić granicę inwentaryzacji i poznać poszczególne etapy cyklu życia.
Na cykl życia produktu składają się powiązane ze sobą etapy, które pozwalają uporządkować procesy i gromadzenie danych oraz przedstawianie wyników inwentaryzacji.
GHG Protocol – Standard produktowy identyfikuje pięć ogólnych etapów cyklu życia produktu:
- Pozyskiwanie i wstępna obróbka materiałów.
- Produkcja
- Dystrybucja i składowanie.
- Użycie.
- Koniec życia.
Nie zawsze musisz się opierać na etapach wskazanych w standardzie. Możesz określić etapy w inny sposób, istotne jest jednak to, aby poszczególne etapy jak najlepiej określały cykl życia analizowanego produktu.
Zgodnie z wytycznymi GHG Protocol, na podstawie procesów zachodzących na poszczególnych etapach cyklu życia produktu, należy stworzyć mapę procesu. Powinna ona ilustrować przepływ usług, materiałów i energii potrzebnych do przejścia produktu przez cały jego cykl życia. Taka mapa, z jasno zidentyfikowanymi procesami i przepływami, stanowi podstawę do gromadzenia danych i obliczania śladu węglowego produktu.
Rysunek: Przykładowa mapa procesu dla produkcji młotka. Źródło: Case study compliant with – GHG Protocol Product Standard, GHG Inventory of a hammer, GreenDelta GmbH
Czy LCA i ślad węglowy produktu oznaczają to samo?
Niezupełnie. Analiza cyklu życia (LCA) to kompleksowa metodologia oceny wpływu produktu na środowisko w całym jego cyklu życia – uwzględnia między innymi zużycie zasobów, emisje, odpady i określa wpływ produktu na wszystkie aspekty środowiska. Natomiast ślad węglowy produktu to jedna z kategorii LCA, która koncentruje się wyłącznie na emisjach gazów cieplarnianych (GHG – ang. Greenhouse Gases), czyli wpływie produktu na klimat.
Można więc powiedzieć, że ślad węglowy to część LCA, ale LCA obejmuje znacznie szerszy zakres oddziaływania na środowisko.
Ślad węglowy organizacji a ślad węglowy produktu
Standard korporacyjny – The GHG Protocol Corporate Accounting and Reporting Standard, Standard zakresu 3 – The Corporate Value Chain (Scope 3) Accounting and Reporting Standard, odnoszą się do śladu węglowego organizacji i Standard produktowy, są ze sobą powiązane oraz wzajemnie się uzupełniają. Wybrane emisje z poszczególnych zakresów są tożsame z emisjami powstającymi na kolejnych etapach cyklu życia badanych produktów. W związku z tym, niektóre z danych będą pokrywały się z tymi zebranymi w ramach obliczania śladu węglowego organizacji. Pamiętaj, że w przypadku śladu węglowego produktu, zebrane dane powinny się odnosić wyłącznie do badanego produktu. Wobec tego nie uwzględniaj tu np. całkowitego zużycia energii w danym zakładzie a jedynie tę część, która faktycznie jest zużywana w procesie w odniesieniu do badanego produktu.
Po co liczyć ślad węglowy produktu?
Przedsiębiorstwa decydują się na obliczanie śladu węglowego z różnych powodów, są nimi:
- Zarządzanie zmianami klimatycznymi – obliczenia śladu węglowego produktu są doskonałym instrumentem analizy ilościowej, zagrożenia wynikające z emisji gazów cieplarnianych w cyklu życia produktu. Mogą je też wykorzystać do zrozumienia i określenia możliwości redukcji emisji i oszczędności kosztów wynikających np. z zużycia energii. Ponadto zrozumienie rozkładu emisji GHG stanowi cenną informację przy ocenie ekspozycji na ryzyka związane z danym produktem.
- Monitorowanie wydajności i optymalizacja procesów – ślad węglowy produktu dostarcza szczegółowych informacji na temat wielkości i skali źródeł emisji na poszczególnych etapach cyklu życia. Mogą one być wykorzystane do identyfikacji największych źródeł emisji lub "gorących punktów” w cyklu życia i skoncentrowania wysiłków na najbardziej opłacalnych działaniach w zakresie redukcji emisji.
- Zarządzanie dostawcami i klientami – ślad węglowy produktu może stanowić okazję do współpracy z kontrahentami, celem osiągnięcia wspólnego celu – redukcji emisji gazów cieplarnianych, dodatkowo wzmacniając wzajemne relacje.
- Zróżnicowanie produktów – ślad węglowy produktu pozwala przedsiębiorstwom wyróżnić swoje produkty na rynku i zbudować przewagę konkurencyjną.
Możesz to osiągnąć przez:
- wykorzystanie możliwości redukcji emisji gazów cieplarnianych i oszczędności kosztów w celu stworzenia produktu o niskiej emisji,
- przeprojektowanie produktu, aby lepiej odpowiadał preferencjom klientów,
- wzmocnienie wizerunku marki w zakresie emisji gazów cieplarnianych lub
- wzmocnienie reputacji firmy i odpowiedzialności, poprzez publiczne ujawnienie informacji.
- Normy i wymagania regulacyjne – pojawia się coraz więcej regulacji odnoszących się do zmian klimatu, których miernikiem najczęściej jest ślad węglowy. Na ślad węglowy produktu wskazuje np. dyrektywa o ekoprojektowaniu (ESPR) – jako element cyfrowych paszportów produktu. Dodatkowo ślad węglowy jest też jednym z elementów EPD (Environmental Product Declaration). Ich zakres określają normy ISO 14025 i EN 15804.
- Wymagania rynku – o ślad węglowy produktu często pytają kontrahenci w łańcuchach wartości. Ich działania pośrednio wpływają na Twoje przedsiębiorstwo, ponieważ mimo braku obowiązku przedstawiania śladu węglowego produktu czy organizacji, możemy zostać “zachęceni” do ich przedstawienia właśnie przez naszych kontrahentów, w których łańcuchach wartości chcesz pozostać.
Jak obliczyć ślad węglowy produktu?
- Aplikacja do liczenia śladu węglowego – pozwala samodzielnie wykonać obliczenia i umożliwia ich powielanie według ustalonej struktury w kolejnych latach, ograniczając koszty wykonania takiej usługi przez firmę zewnętrzną.
- Aplikacja wraz ze wsparciem eksperta – chcesz zautomatyzować proces, ale nie wiesz od czego zacząć? Możesz skorzystać z usługi łączonej, w której nasi eksperci poprowadzą Cię przez cały proces. Pozwolą podnieść Twoje kompetencje, abyś w przyszłości mógł samodzielnie obliczać ślad węglowy produktu.
- Kompleksowa obsługa – od początku do końca realizowane przez naszych ekspertów – zasadne, jeśli nie mamy kompetencji w danym obszarze, nie wiemy od czego zacząć.