Inwestycje polegające na budowie lub istotnej rozbudowie zakładów przemysłowych to procesy złożone, niejednokrotnie długotrwałe, a co za tym idzie kosztowne dla inwestora. Mają one często znaczenie strategiczne dla firmy, więc ich sprawny przebieg, poczynając od procesu projektowania poprzez prace budowlane do etapu eksploatacji poszczególnych instalacji, jest niezbędny dla osiągnięcia sukcesu.
Decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach
Jednym z elementów towarzyszących procesom inwestycyjnym często jest decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach (DoŚU), niezbędna już na etapie wnioskowania inwestora o pozwolenie budowlane, a czasem jeszcze wcześniej – na etapie uzyskiwania decyzji o warunkach zabudowy. Brak możliwości jej uzyskania, np. w wyniku przekroczenia standardów jakości środowiska na terenie planowanego przedsięwzięcia, blokuje rozpoczęcie procesu inwestycyjnego. Dlatego działania umożliwiające identyfikację ryzyk środowiskowych powinny być podejmowane przez inwestora z wyprzedzeniem, co niestety nie jest ogólnie przyjętą praktyką.
Decyzje eksploatacyjne
Zapisy zawarte w DoŚU powinny znaleźć z kolei odzwierciedlenie w uzyskiwanych przez inwestora w drugiej kolejności decyzjach eksploatacyjnych (pozwolenia zintegrowane, pozwolenia czy zezwolenia sektorowe) dla instalacji. Doświadczenie pokazuje, że zachowanie spójności pomiędzy poszczególnymi decyzjami często nie jest proste. Jest to szczególnie widoczne w przypadku przedsiębiorstw, w których prowadzone są lub prowadzone były duże, często wieloetapowe procesy inwestycyjne. Przyczyny rozbieżności są różne, poczynając od rozdziału odpowiedzialności w firmie (czy u generalnego wykonawcy) za uzyskanie decyzji środowiskowych na etapie inwestycji od uzyskania decyzji eksploatacyjnych poprzez brak możliwości wynikający z ograniczeń zasobowych, czasowych lub kompetencyjnych.
Holistyczne spojrzenie
Aby zapanować nad spójnością, ale także treścią uzyskiwanych decyzji, a co za tym idzie ograniczyć ryzyka związane z kwestiami formalno-prawnymi z zakresu ochrony środowiska zarówno na etapie inwestycji, jak i eksploatacji instalacji, konieczne jest holistyczne oraz świadome spojrzenie na proces, uwzględniające wszystkie etapy funkcjonowania przedsiębiorstwa. Niezbędne jest w tym przypadku panowanie nad ogromną ilością danych oraz umiejętność ich interpretacji. Ponieważ jest to zadanie żmudne, wymagające określonych kompetencji i doświadczenia, często przyjęcie tej roli przez inwestora nie jest możliwe. W takiej sytuacji zadanie to można zlecić “na zewnątrz”.
Co-sourcing czy outsourcing środowiskowy
Wydawać się może, że rozwiązaniem umożliwiającym sprawne funkcjonowanie przedsiębiorstwa w kontekście środowiskowych wymogów formalno-prawnych jest outsourcing środowiskowy. Rozumiany potocznie outsourcing środowiskowy w tym przypadku nie jest jednak rozwiązaniem idealnym, ponieważ może brakować w nim głębszego zrozumienia potrzeb przedsiębiorstwa i “elastyczności” w realizacji wynikających z niego obowiązków, co jest niezbędne dla prawidłowej obsługi złożonych procesów inwestycyjnych. Najczęściej outsourcing środowiskowy wiąże się z przyjęciem przez usługodawcę odpowiedzialności od przedsiębiorstwa zlecającego obsługę w zakresie realizacji podstawowych, precyzyjnie określonych obowiązków z zakresu ochrony środowiska jak np. opłaty za korzystanie ze środowiska, raport KOBiZE, sprawozdania, które dotykają podmioty gospodarcze w związku z eksploatacją instalacji produkcyjnych.
Coraz częściej spotykanym rozwiązaniem, które w tym przypadku może być najbardziej pożądane, jest co-sourcing środowiskowy. Co-sourcing bazuje na długotrwałej relacji obejmującej udostępnienie lub dedykowanie zasobów wykonawcy na rzecz inwestora. Co-sourcing daje więc znaczną możliwość zrozumienia partnera biznesowego, jego potrzeb oraz uwarunkowań (w tym uwarunkowań zewnętrznych), które zależnie od istotności należy uwzględniać w procesie obsługi. Zrozumienie partnera biznesowego oraz znajomość jego specyfiki i celów, do których zmierza, ale także swego rodzaju wiedza “historyczna” w kontekście oddziaływania zakładu na środowisko na poszczególnych etapach jego funkcjonowania, daje możliwość dostarczania trafnych rozwiązań zarówno w kontekście bieżącej obsługi zakładu w zakresie wymogów ochrony środowiska, w tym uzyskiwania niezbędnych, aktualnych decyzji eksploatacyjnych, jak i związanych z procesem inwestycyjnym oraz występującymi po drodze ryzykami. Należy także zaznaczyć, iż niezwykle ważnym elementem usługi co-sourcingowej jest dostępność zespołu wykonawcy składającego się z osób znających specyfikę zakładu, w tym także uwarunkowania zewnętrzne, które mogą determinować sposób i możliwości funkcjonowania przedsiębiorstwa.
Elementy co-sourcingu
Obsługa przedsiębiorstwa w formule co-sourcingu środowiskowego ma charakter indywidualny, ale często w jej ramach można wyróżnić takie elementy jak:
- koordynacja prac w kontekście zagadnień dotyczących ochrony środowiska w odniesieniu do uzgodnionych warunków kontraktu, np. poczynając od etapów projektowania, w przypadku procesu inwestycyjnego, po eksploatację instalacji;
- zarządzanie pracami, w tym podwykonawcami, w sposób umożliwiający osiągnięcie zaplanowanej strategii rozwoju zamawiającego;
- uzgadnianie i bieżąca aktualizacja planów oraz harmonogramów realizacji pracy w związku
ze zmieniającymi się okolicznościami; - organizacja i nadzór nad komunikacją, uczestnictwo w spotkaniach z interesariuszami projektu, m.in. projektantami, zamawiającego, organami, adekwatnie do potrzeb w roli doradcy oraz realizującego część prac;
- zapewnienie dostępu do bieżących konsultacji, przygotowanie opinii, ekspertyz, analiz środowiskowych itp.;
- zarządzanie i dbanie o kompletność oraz spójność danych środowiskowych i bieżąca analiza pod kątem ich wpływu na proces w różnych jego etapach, np. poprzez ocenę zakresu oddziaływania przedsięwzięcia, zakładu czy poszczególnych instalacji na środowisko w kontekście instalacji eksploatowanych na terenie zakładu oraz w jego sąsiedztwie, planowanych inwestycji, specyficznych warunków charakterystycznych dla danej lokalizacji itp.;
- analiza przedinwestycyjna, w przypadku greenfield itp.;
- wsparcie przedsiębiorstwa w przyjęciu założeń, w przypadku brakujących danych, które są niezbędne do opracowania wymaganych dokumentacji środowiskowych, wykonania obliczeń oraz modelowania, np. w zakresie emisji gazów i pyłów do powietrza lub hałasu;
- bieżąca analiza ryzyk w zakresie uzgodnionym z zamawiającym wraz z rekomendacją dalszego działania, np. w odniesieniu do uzyskanych czy koniecznych do uzyskania decyzji lub pozwoleń środowiskowych;
- uczestnictwo na etapie projektowania inwestycji celem uwzględnienia oddziaływania środowiskowego podczas wstępnych planów przedsięwzięcia, przekazywanie informacji o danych, jakie należy uwzględnić w projektach niezbędnych do uzyskania decyzji;
- wskazanie newralgicznych (środowiskowo) obszarów projektu oraz proponowanie rozwiązań możliwych do podjęcia w celu ograniczenia czy wyeliminowania zidentyfikowanych ryzyk (z wyłączeniem projektowania rozwiązań technicznych);
- proponowanie strategii działania w zakresie procesu uzyskiwania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach i decyzji eksploatacyjnych z uwzględnieniem celów zamawiającego oraz najlepszych rozwiązań, aby te cele osiągnąć;
- opracowanie dokumentacji niezbędnych do wydania lub zmiany decyzji, np. DoŚU, pozwoleń zintegrowanych, pozwoleń czy zezwoleń sektorowych, zgłoszeń instalacji;
- weryfikacja treści uzyskanych decyzji w kontekście złożonej dokumentacji i przyszłych działań przedsiębiorstwa;
- nadzór nad procesem wydania decyzji przez organ, w tym procedury prowadzenia postępowania administracyjnego wg Kodeksu postępowania administracyjnego celem uniknięcia ryzyka nieprawidłowego przeprowadzenia postępowania lub określenia stron postępowania, pominięcia strony opiniującej czy społeczeństwa w procedurze itp.
Autor: Bartosz Ochocki
Przeczytaj także: Outsourcing CO2 wsparciem dla uczestników EU ETS.