Miejski plan adaptacji do zmian klimatu jest dokumentem strategicznym gminy, będącym odpowiedzią na potrzebę przygotowania miasta na coraz bardziej widoczne i odczuwalne skutki zmian klimatu. Adaptacja do tych zmian oznacza proces, w trakcie którego następują po sobie kolejno fazy: przygotowania, realizacji i oceny skuteczności wdrożenia wyznaczonych kierunków działań.
Rzetelnie sporządzony dokument, bazujący na sprawdzonych źródłach danych zamyka fazę przygotowania, wskazując najkorzystniejsze i możliwe do wdrożenia na danym obszarze rozpoznane rozwiązania adaptacyjne. Jednocześnie umożliwia on aplikowanie o środki finansowe na realizację inwestycji ujętych w planie adaptacji do zmian klimatu dla miasta. Reasumując, miejski plan adaptacji do zmian klimatu jest jednym z narzędzi kształtowania miejskiej polityki adaptacyjnej.
Co powinien zawierać miejski plan adaptacji do zmian klimatu?
Opracowanie miejskiego planu adaptacji do zmian klimatu jest procesem składającym się z kilku etapów. Jego rozpoczęcie inicjowane jest przez gospodarza gminy i na tym etapie tworzony jest również zespół zadaniowy, odpowiedzialny za właściwe przygotowanie dalszych etapów. Gmina może zdecydować również o powierzeniu sporządzenia miejskiego planu adaptacji do zmian klimatu wykonawcy zewnętrznemu. Kolejne etapy są związane przede wszystkim z pozyskaniem i analizą danych, w wyniku których powstaje diagnoza obecnej sytuacji. Im bardziej aktualne i kompletne są dane, tym precyzyjniej zostaną zidentyfikowane występujące zagrożenia oraz obszary szczególnie wrażliwe na skutki zmian klimatu.
Dopełnieniem tych analiz jest wypracowanie optymalnych opcji adaptacyjnych i przedstawienie ich wraz z uzyskanymi wynikami w formie udokumentowanej, tzn. w postaci projektu miejskiego planu adaptacji do zmian klimatu. Projekt miejskiego planu adaptacji do zmian klimatu, przed przyjęciem go do realizacji stosowną uchwałą rady miasta lub gminy, powinien stać się przedmiotem konsultacji społecznych oraz zostać objęty przeprowadzeniem strategicznej oceny oddziaływania na środowisko na zasadach uregulowanych przez ustawę z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.
Ponadto przy wykonywaniu miejskiego planu adaptacji należy uwzględnić “Podręcznik adaptacji dla miast – wytyczne do przygotowania Miejskiego Planu Adaptacji do zmian klimatu” wydany przez Ministerstwo Środowiska.
Jakie zadania można ująć w miejskim planie adaptacji do zmian klimatu?
Dobór zamierzeń inwestycyjnych zależy w głównej mierze od uwarunkowań danej gminy, w tym od zidentyfikowanych potencjalnych opcji adaptacyjnych, ale również od możliwości zapewnienia środków finansowych, w tym pochodzących ze źródeł zewnętrznych, na pokrycie nakładów związanych z ich realizacją. Można rozróżnić kilka typowych grup działań, w tym zadania twarde, obejmujące konkretne inwestycje, m.in. z zakresu zielonej i niebieskiej infrastruktury, ale również zadania miękkie, obejmujące działania informacyjno-edukacyjne, a także organizacyjne.
Połączenie zadań z różnych dziedzin i obszarów oddziaływania może przynieść dodatkowy skutek w postaci efektu synergii. Twarde zadania inwestycyjne, przynosząc zamierzony, wymierny efekt będą lepiej zrozumiane i akceptowane przez lokalną społeczność dzięki właściwym działaniom edukacyjnym. Ponadto poprzez działania organizacyjne korzystne zmiany adaptacyjne będą mogły dokonać się również w planowaniu przestrzennym, organizacji przestrzeni publicznej, znajdować odniesienie w prawie miejscowym oraz stworzeniu wytycznych dla postępowania w sytuacjach wystąpienia zagrożenia.
Różnorodność działań, ich ścisłe dopasowanie do warunków panujących w konkretnym mieście, a nawet w danym sektorze miasta, wymagają zaangażowania w projekt różnych grup interesariuszy, aby w wyniku ich realizacji osiągnąć korzystny wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo mieszkańców oraz środowisko naturalne.
Miejski plan adaptacji do zmian klimatu a KPM 2030
W przyjętej przez Radę Ministrów w czerwcu 2022 r. Krajowej Polityce Miejskiej 2030 (KPM 2030) poruszono również aspekt jakości środowiska przyrodniczego w miastach i działań adaptacyjnych do zmian klimatu. W KPM 2030 wskazano cele, które wpisują się w założenia miejskiego planu adaptacji do zmian klimatu. Nakreślono wizję stworzenia zielonego miasta, które przeciwstawia się pogłębianiu kryzysu klimatycznego, przeciwdziała skutkom zmian klimatu, ogranicza emisję zanieczyszczeń powietrza i odbudowuje ekosystemy na obszarach miejskich (większa liczba terenów zielonych oraz ciągłość ekosystemów przenikających się z obszarami zurbanizowanymi).
Co więcej, w Krajowej Polityce Miejskiej 2030 wskazano kluczowe, zbieżne z założeniami miejskiego planu adaptacji do zmian klimatu, wyzwania dotyczące miast i ich obszarów funkcjonalnych, wśród których wyróżnić można:
- niwelowanie negatywnych skutków zmian klimatu w miastach;
- poprawę jakości środowiska przyrodniczego w miastach.
Autor: Wojciech Kusek
Przeczytaj także: Miejskie plany adaptacji do zmian klimatu – korzyści dla miast.