16 maja 2023 r. w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej została opublikowana dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/959 z dnia 10 maja 2023 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE ustanawiającą system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych w Unii oraz decyzję (UE) 2015/1814 w sprawie ustanowienia i funkcjonowania rezerwy stabilności rynkowej dla unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Zmiany mają znaczenie zarówno dla prowadzących instalacje z sektorów objętych istniejącym, unijnym systemem handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (EU ETS), jak i dla prowadzących instalacje spalania odpadów komunalnych oraz przedsiębiorstw żeglugowych, a także podmiotów z sektora budowlanego, sektora transportu drogowego i sektorów dodatkowych, które objęte zostaną odrębnym systemem handlu uprawnieniami do emisji (BRT ETS czy ETS2).
Najistotniejsze zmiany w dyrektywie 2003/87/WE
Najważniejsze zmiany w dyrektywie ustanawiającej unijny system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych:
- rozszerzenie EU ETS o sektor transportu morskiego – od 1 stycznia 2026 r.;
- rozszerzenie EU ETS w zakresie instalacji spalania paliw o spalarnie odpadów komunalnych o nominalnej mocy cieplnej powyżej 20 MW (tylko w ramach monitorowania i raportowania emisji) – od 1 stycznia 2024 r.;
- wyłączenie z EU ETS instalacji spalających biomasę, w przypadku gdy w poprzednim okresie 5 lat emisje ze spalania biomasy stanowiły ponad 95% całkowitych, średnich emisji gazów cieplarnianych – od 1 stycznia 2026 r.;
- utworzenie nowego systemu handlu uprawnieniami do emisji, obejmującego sektor budowlany, sektor transportu drogowego oraz dodatkowe sektory, o których mowa w załączniku III do dyrektywy 2003/87/WE – od 1 stycznia 2025 r.;
- zmiany przepisów prawnych, które mają bezpośredni wpływ na zmniejszenie wielkość przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji gazów cieplarnianych:
- zwiększenie współczynnika liniowego z 2,2% na 4,3% w latach 2024-2027 i 4,4% w latach 2028-2030,
- zwiększenie rocznej stopy redukcji wskaźników referencyjnych (minimalnie o 0,3%, maksymalnie o 2,5%),
- ograniczenie przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji dla sektorów oraz podsektorów objętych rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 z dnia 10 maja 2023 r. ustanawiającym mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2;
- zmiana terminu umarzania uprawnień do emisji gazów cieplarnianych przez prowadzących instalacje z 30 kwietnia na 30 września;
- możliwość ubiegania się przez operatorów sieci ciepłowniczych o dodatkowy przydział bezpłatnych uprawnień do emisji gazów cieplarnianych;
- zmiana niektórych kategorii działań objętych dyrektywą 2003/87/WE (załącznik I):
| Kategorie działań objętych dyrektywą 2003/87/WE przed zmianą | Kategorie działań objętych dyrektywą 2003/87/WE po zmianie |
| Spalanie paliw w instalacjach o całkowitej nominalnej mocy cieplnej przekraczającej 20 MW (z wyjątkiem instalacji spalania odpadów niebezpiecznych lub komunalnych). | Spalanie paliw w instalacjach o całkowitej nominalnej mocy cieplnej przekraczającej 20 MW (z wyjątkiem instalacji spalania odpadów niebezpiecznych lub komunalnych).
Od dnia 1 stycznia 2024 r. spalanie paliw w instalacjach spalania odpadów komunalnych o całkowitej nominalnej mocy cieplnej przekraczającej 20 MW, do celów art. 14 i 15. |
| Rafinowanie olejów mineralnych. | Rafinacja oleju, w której wykorzystywane są jednostki spalania o całkowitej nominalnej mocy cieplnej przekraczającej 20 MW. |
| Produkcja surówki odlewniczej lub stali (pierwotny i wtórny wytop) łącznie z odlewaniem stałym, z wydajnością powyżej 2,5 ton na godzinę. | Produkcja żelaza lub stali (pierwotny lub wtórny wytop), łącznie z odlewaniem ciągłym, z wydajnością powyżej 2,5 ton na godzinę. |
| Produkcja pierwotnego aluminium. | Produkcja pierwotnego aluminium lub tlenku glinu. |
| Osuszanie lub kalcynacja gipsu lub produkcja płyt gipsowo-kartonowych i innych wyrobów gipsowych, jeżeli wykorzystywane są instalacje spalania o łącznej nominalnej mocy cieplnej przekraczającej 20 MW. | Osuszanie lub kalcynacja gipsu lub produkcja płyt gipsowo-kartonowych i innych wyrobów gipsowych, przy użyciu możliwości produkcyjnej gipsu kalcynowanego lub suszonego gipsu wtórnego przekraczającej łącznie 20 ton dziennie. |
| Produkcja sadzy, w tym karbonizacja substancji organicznych takich jak oleje mineralne, smoły, pozostałości krakowania i destylacji, jeżeli wykorzystywane są jednostki spalania o całkowitej nominalnej mocy cieplnej przekraczającej 20 MW. | Produkcja sadzy, w tym karbonizacja substancji organicznych takich jak oleje mineralne, smoły, pozostałości krakowania i destylacji, przy zdolności produkcyjnej przekraczającej 50 ton dziennie. |
| Produkcja wodoru (H2) i gazu do syntezy w drodze reformowanie lub częściowego utleniania, przy zdolności produkcyjnej przekraczającej 25 ton dziennie. | Produkcja wodoru (H2) i gazu do syntezy, przy zdolności produkcyjnej przekraczającej 5 ton dziennie. |
| Transport gazów cieplarnianych rurociągami w celu ich geologicznego składowania w składowisku dopuszczonym na mocy dyrektywy 2009/31/WE. | Transport gazów cieplarnianych w celu ich geologicznego składowania w składowisku dopuszczonym na mocy dyrektywy 2009/31/WE, z wyjątkiem emisji objętych innym działaniem określonym w niniejszej dyrektywie. |
| – | Transport morski.
Działalność w zakresie transportu morskiego objęta rozporządzeniem (UE) 2015/757, z wyjątkiem działalności w zakresie transportu morskiego objętej art. 2 ust. 1a oraz, do dnia 31 grudnia 2026 r., art. 2 ust. 1b tego rozporządzenia. |
Od kiedy obowiązują zmiany dyrektywy ustanawiającej EU ETS?
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/959 wchodzi w życie 5 czerwca 2023 r. Zmiany do dyrektywy ustanawiającej system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych powinny zostać zaimplementowane do polskiego prawa do 31 grudnia 2023 r. i stosowane od 1 stycznia 2024 r.
Do 30 czerwca 2024 r. państwa członkowskie wprowadzają w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne, związane z BRT ETS czy ETS2, obejmujące sektor budowlany, sektor transportu drogowego oraz dodatkowe sektory, o których mowa w załączniku III do dyrektywy 2003/87/WE. Państwa członkowskie zapewniają, by ich krajowe przepisy transponujące art. 3 lit. u, art. 10a ust. 3 i 4, art. 10c ust. 7 dyrektywy 2003/87/WE oraz pkt 1 i 3 załącznika I do tej dyrektywy, w jej wersji obowiązującej 4 czerwca 2023 r., nadal miały zastosowanie do 31 grudnia 2025 r. Państwa członkowskie stosują swoje krajowe środki transponujące zmiany tych przepisów od 1 stycznia 2026 r.
Autor: Anna Justyńska
Przeczytaj także: