W okresie wiosenno-letnim temat smogu chwilowo odchodzi w zapomnienie. Dobrze jednak wiemy, że jesienią powróci. Warto więc wykorzystać ten czas, aby odpowiednio przygotować się na sezon grzewczy, kiedy to smog stanie się tematem numer jeden w większości krajowych mediów. Gdy aura za oknem przestanie sprzyjać spacerom i rowerowym wycieczkom, a temperatura powietrza zbliży się do ok. 0°C, użytkownicy pieców oraz kominków rozpoczynając sezon grzewczy, jak co roku dołożą swoją “cegiełkę” do pogorszenia jakości powietrza w polskich miastach i wsiach.
Jeszcze sporo smogu do wyeliminowania
Eksploatacja niskosprawnych, wysokoemisyjnych pieców oraz spalanie wątpliwej jakości paliw stałych sprawiają, że w sezonie grzewczym udział pyłów zawieszonych w powietrzu znacząco rośnie. Potwierdzeniem tego jest chociażby raport Światowej Organizacji Zdrowia z 2018 r., który wskazuje, że aż 36 z 50 miast Unii Europejskiej o najwyższych stężeniach PM2,5 znajduje się właśnie w Polsce. Te przykre dla nas dane jasno wskazują, że pomimo wieloletnich starań, wciąż jako kraj mamy jeszcze dużo do zrobienia.
Aby móc skutecznie działać, potrzebna jest przede wszystkim dobra diagnoza problemu, która przy wsparciu racjonalnych planów i programów, uzupełnionych adekwatnym finansowaniem, pozwoli na osiągnięcie satysfakcjonujących wyników. Niestety, ale dziś brzmi to dosyć abstrakcyjnie.
Zdecydowana większość samorządów (poza jednostkami ambitnymi) nie posiada dobrze rozpoznanego problemu niskiej emisji, co w połączeniu z ograniczoną dostępnością atrakcyjnych form finansowania zewnętrznego oraz często przemilczanym problemem w postaci mocno napiętych budżetów, niepozwalających na dotowanie jakichkolwiek wymian pieców, daje przykry obraz rzeczywistości polskich miast i gmin.
Czym jest gminny program niskoemisyjny?
Remedium na tę patową sytuację może okazać się wykonanie gminnego programu niskoemisyjnego, który nie tylko pozwoli dokonać diagnozy zaawansowania działań gminy i zaplanować przyszłe kierunki działań mających na celu skuteczną walkę z niską emisją, ale także stanowi on podstawę do wystąpienia z wnioskiem o uzyskanie atrakcyjnego dofinansowania w ramach programu Stop Smog.
Gminny program niskoemisyjny jest stosunkowo nowym dokumentem, który rada gminy może uchwalić na podstawie ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów. Określa się w nim m.in. liczbę budynków mieszkalnych jednorodzinnych, wielorodzinnych oraz użyteczności publicznej, stanowiących własność gminy, w których istnieją urządzenia lub systemy grzewcze niespełniające standardów niskoemisyjnych.
Optymalnym rozwiązaniem, pozwalającym na wskazanie realnej liczby budynków z poszczególnymi systemami grzewczymi, ze szczególnym naciskiem na urządzenia pozaklasowe, jest wykonanie inwentaryzacji źródeł niskiej emisji. W ramach inwentaryzacji systemów grzewczych można również zidentyfikować oraz zweryfikować m.in.: stan termomodernizacji budynków, ilość i rodzaj instalacji odnawialnych źródeł energii (OZE) czy wskazać rodzaj zabudowy. Dzięki tak zebranym danym, przygotowywany dokument jest realnym odzwierciedleniem sytuacji na terenie gminy i pozwoli na efektywne zarządzanie działaniami ograniczającymi niską emisję.
Dokument ten musi być zgodny z innymi istotnymi dokumentami, takimi jak np.: program ochrony powietrza, plan gospodarki niskoemisyjnej czy plan zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną oraz paliwa gazowe. Powyższe informacje, zebrane w jedno opracowanie, pozwalają również oszacować koszty oraz wskazać prawidłowy kierunek działań, jaki musi podjąć gmina w celu poprawy jakości powietrza.
Program Stop Smog
Program Stop Smog realizowany jest przez Ministerstwo Rozwoju. W ramach zawartego porozumienia urzędy miast i gmin mogą uzyskać dofinansowania do 70% kosztów inwestycji. Program Stop Smog zakłada dowolny montaż finansowy pozostałych 30% kosztów, przy czym maksymalny wkład beneficjenta końcowego może wynosić do 10% wartości całości inwestycji. Średnia wartość przedsięwzięcia została określona na 53 tys. zł.
Ciekawostką jest fakt, że mieszkaniec może wnieść swój wkład nie tylko bezpośrednio w gotówce, ale może go rozbić na raty lub odpracować społecznie. Program Stop Smog w swoim zakresie obejmuje takie przedsięwzięcia jak: wymianę lub likwidację wysokoemisyjnych źródeł ciepła na niskoemisyjne, termomodernizację budynków mieszkalnych, podłączenie do sieci ciepłowniczej lub gazowej czy też montaż OZE.
Docelową grupą beneficjentów programu Stop Smog są przede wszystkim osoby ubogie energetycznie, które są właścicielami lub współwłaścicielami budynków mieszkalnych jednorodzinnych. Należy pamiętać, że program Stop Smog ulega ciągłym zmianom, mającym na celu jak najlepsze jego dopasowanie do realiów i możliwości samorządów. Dzięki temu staje się przystępniejszy i coraz bardziej atrakcyjny, stanowiąc znakomitą alternatywę dofinansowań ze środków własnych samorządów.
Zawarte pomiędzy gminą a Ministerstwem Rozwoju porozumienie wymaga oczywiście stałego monitorowania oraz nadzorowania efektów, zarówno rzeczowych, jak i ekologicznych. Znacznym ułatwieniem w obsłudze programu Stop Smog może być posiadanie odpowiednich narzędzi informatycznych pozwalających na obsługę tego programu oraz integrację danych z posiadaną już inwentaryzacją czy bazą prowadzonych kontroli.
Sytuacja samorządów nie należy do łatwych, z jednej strony jednostki samorządu terytorialnego borykają się z problemem braku środków, zaś z drugiej strony rosną stawiane im wymagania. Może w obecnej sytuacji warto więc zgłębić temat wykonania gminnego programu niskoemisyjnego i skorzystania z finansowania programu Stop Smog?
Autorzy: Roman Grzebiela, Karolina Surmiak
Przeczytaj także: