Wpływ działalności człowieka na środowisko wymusił stworzenie instrumentów finansowych, które motywowałyby przedsiębiorców do zrównoważonego gospodarowania zasobami środowiska i ograniczenia emisyjności. Z drugiej strony środki pozyskane przy pomocy instrumentów finansowych pozwalają uruchomić mechanizmy naprawcze, służące m.in. współfinansowaniu celów prośrodowiskowych, a zarazem prospołecznych, takich jak wsparcie finansowe modernizacji sektora przemysłu, rozwój technologii niskoemisyjnych, walka z zanieczyszczeniem powietrza, zmianami klimatycznymi oraz wiele innych.
Kto wnosi opłaty za korzystanie ze środowiska?
Opłaty środowiskowe należą właśnie do tego typu instrumentów finansowo-prawnych. Choć na przełomie ostatnich kilkunastu lat sposób ich naliczania i uiszczania ewoluował, to zamysł funkcjonowania opłat za korzystanie ze środowiska pozostaje niezmienny. Z koniecznością uiszczania opłat środowiskowych liczyć muszą się podmioty korzystające ze środowiska, których działalność związana jest ze składowaniem odpadów, emisją substancji do powietrza lub korzystaniem z zasobów wodnych (w zakresie przekraczającym granice zwykłego korzystania z wód).
Opłaty środowiskowe, ponoszone za substancje wprowadzane do powietrza, składowanie odpadów, pobór wód oraz wprowadzanie ścieków do środowiska, charakteryzowała od kilku lat pewna spójność i cykliczność. Raz do roku, tj. do końca pierwszego kwartału roku następującego po roku rozliczeniowym, podmioty korzystające ze środowiska były zobowiązane do wyliczenia opłat środowiskowych we własnym zakresie. W zależności od wysokości opłaty za korzystanie ze środowiskowa, były zobowiązane do przedkładania wykazów właściwemu marszałkowi województwa i wnoszenia opłat na rachunek urzędu marszałkowskiego do dnia 31 marca.
Wzory wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska oraz wysokości należnych opłat środowiskowych określa rozporządzenie Ministra Środowiska. Do końca 2017 r. warunki oraz sposób naliczania opłat środowiskowych przez podmioty, w szczególności za wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza, pobór wód oraz wprowadzanie ścieków do wód czy do ziemi, a także za składowanie odpadów, precyzowały przepisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2018 r. poz. 799) oraz akty wykonawcze do tej ustawy.
Zmiany w zakresie opłat za pobór wód i odprowadzanie ścieków
Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne, która weszła w życie 1 stycznia 2018 r., wprowadziła szereg zmian m.in. w zakresie opłat za pobór wód i odprowadzanie ścieków do środowiska, zwanych obecnie opłatami za usługi wodne. Powołane zostało również Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie (PGW WP). Od 1 stycznia 2018 r. obowiązek ponoszenia opłat środowiskowych, wynikających z ustawy – Prawo ochrony środowiska, dotyczy wyłącznie opłat z tytułu składowania odpadów oraz wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza, w tym opłat za przydzielone uprawnienia do emisji w unijnym systemie handlu uprawnieniami do emisji. Dotychczasowy obowiązek ponoszenia opłat za pobór wód powierzchniowych i podziemnych oraz wprowadzanie ścieków do wód czy do ziemi regulują obecnie przepisy ustawy – Prawo wodne. Ciekawostką może być fakt, że wg ustawy – Prawo wodne, wody opadowe i roztopowe nie są zdefiniowane jako ścieki, niemniej jednak ponosi się opłaty za wprowadzanie ich do wód.
Ustawa – Prawo wodne definiuje powyższe formy korzystania ze środowiska jako usługi wodne. Przepisy ustawy – Prawo wodne precyzują także dodatkowe formy korzystania ze środowiska, objęte obowiązkiem opłatowym i określone mianem usług wodnych. Zaliczyć do nich możemy m.in. opłatę za zmniejszenie naturalnej retencji, w przypadku której organem właściwym ze względu na miejsce prowadzenia działalności jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta.
Opłaty za usługi wodne, o których mowa w art. 268 i 269 ustawy – Prawo wodne, składają się z opłaty stałej oraz opłaty zmiennej. Okresem rozliczeniowym jest kwartał.
Opłaty stałe wyliczane są na podstawie maksymalnych, dopuszczalnych parametrów określonych w ramach pozwolenia wodnoprawnego czy pozwolenia zintegrowanego. Podmiot zobowiązany do ich uiszczania wnosi opłatę na rachunek bankowy PGW WP w 4 równych ratach kwartalnych, nie później niż do końca miesiąca następującego po upływie każdego kwartału. Wysokość opłaty zmiennej wynika z faktycznego ilościowego i jakościowego wykorzystania zasobów środowiska.
Zasadniczą zmianę w systemie rozliczania i uiszczania opłat za usługi wodne stanowi fakt, że ustalanie należności aktualnie leży po stronie PGW WP. Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, na podstawie pozyskanych danych, dokonują wyliczenia opłaty stałej oraz zmiennej, następnie informują o ich wysokościach podmioty. W przypadku opłaty zmiennej, podmiot zobowiązany jest do wniesienia należności na rachunek bankowy PGW WP w terminie 14 dni od dnia, w którym doręczono mu informację o jej wysokości.
Jeśli podmiot ma zastrzeżenia do wysokości opłaty wyliczonej przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie może w ciągu 14 dni złożyć reklamację. Złożenie reklamacji nie zwalnia jednak podmiotów z obowiązku uiszczenia wyliczonych opłat w terminie. Reklamacja przysługuje raz w okresie rozliczeniowym.
Autor: Magdalena Harczuk