Tragiczne w skutkach nawałnice, upały nie do zniesienia, liczne pożary lub susze – każde miasto oraz gmina odczuwa skutki zmian klimatu i na swój sposób szuka rozwiązań, aby przewidzieć oraz odpowiednio przygotować się na każdą sytuację. Dodatkowo zła jakość powietrza czy rosnące zapotrzebowanie na energię to kolejne problemy, z którymi borykają się miasta i gminy. W celu zniwelowania negatywnych skutków zmian klimatu i poprawy jakości powietrza oraz efektywności energetycznej konieczne jest stworzenie planu działań na rzecz zrównoważonej energii i klimatu, z ang. sustainable energy and climate action plans (SECAP).
Geneza planu działań na rzecz zrównoważonej energii i klimatu
Wsparcie polityki klimatyczno-energetycznej Unii Europejskiej zostało zainicjowane przez miasta i gminy z całej Europy. W celu wzajemnego wspierania się w dążeniu do realizacji postulatów tej polityki powstało Porozumienie Burmistrzów na rzecz klimatu i energii. Pierwsze działania zostały podjęte w latach 2008-2015. Ówcześni sygnatariusze zobowiązywali się do ograniczenia lokalnych emisji CO2 o co najmniej 20% do 2020 r. Aby skutecznie dążyć do celu, skupiono się na podniesieniu efektywności energetycznej oraz zwiększeniu udziału wytwarzania energii z odnawialnych źródeł energii (OZE). W ramach uzgodnień sygnatariusze Porozumienia Burmistrzów sporządzali plany działań na rzecz zrównoważonej energii.
W chwili obecnej, przystępując do Porozumienia Burmistrzów, miasta i gminy dążą do redukcji emisji CO2 o co najmniej 40% do 2030 r. Plany działań już nie koncentrują się jedynie na ograniczeniu zużycia energii, lecz również uwzględniają konieczne przystosowanie do zmian klimatu.
Warto wspomnieć, że inicjatywa ta wykracza poza granice Europy, kierując zaproszenia do samorządów lokalnych na całym świecie.
Czym jest SECAP?
Plan na rzecz zrównoważonej energii i klimatu jest długoterminowym dokumentem strategicznym, bazującym na szczegółowych danych inwentaryzacji emisji, ocenie ryzyka oraz wrażliwości na zmiany klimatu.
Plan na rzecz zrównoważonej energii i klimatu zawiera:
- wytyczne związane z łagodzeniem skutków zmian klimatu, a także poprawą jakości powietrza i efektywności energetycznej oraz zwiększeniem udziału OZE;
- zestawienie działań, które przyczynią się do realizacji wyznaczonych celów.
Plan na rzecz zrównoważonej energii i klimatu pozwala ustalić zagrożenia oraz wyznaczyć kierunki w dążeniu do minimalizacji ich skutków. Dobrze przygotowany SECAP pokaże również, jak wykorzystać zmieniające się warunki środowiskowe, aby działały na korzyść miasta lub gminy. Kluczowym elementem stworzenia SECAP jest zadbanie, aby bazowe dane dotyczyły ściśle obszaru, dla którego jest on opracowywany. Uśrednione dane dla województw czy państwa nie są podstawą dla tworzenia dokumentu, którego zadaniem ma być wsparcie konkretnego obszaru. Jak w przypadku każdego planu, realizację na poszczególnych etapach należy regularnie monitorować, a co najmniej raz na kilka lat sporządzać sprawozdanie z podjętych prac i ich dotychczasowych rezultatów. Działanie to jest niezbędne, pozwoli na ocenę bieżącej sytuacji i osiągnięć, a także uwidoczni nowe, ciekawsze rozwiązania, które warto będzie w przyszłości zastosować.
Prowadzone działania, zarówno te związane z niską emisją, jak i te służące adaptacji do zmian klimatu, powinny być spójne z dokumentami strategicznymi gminy, a także wspierać realizację celów zawartych w Krajowej Polityce Miejskiej 2030 (KPM 2030) oraz w Podręczniku Transformacji Energetycznej dla Samorządów. Krajowa Polityka Miejska 2030 wyznacza aktualne i kluczowe wyzwania dla obszarów miejskich.
Wyzwania wyznaczone przez KPM 2030, które swoją tematyką wpisują się w zagadnienia związanie z SECAP:
- Wyzwanie IV: Niwelowanie negatywnych skutków zmian klimatu w miastach.
- Wyzwanie V: Poprawa jakości środowiska przyrodniczego w miastach.
- Wyzwanie VI: Zapewnienie zrównoważonego i zintegrowanego systemu mobilności miejskiej w miejskich obszarach funkcjonalnych.
SECAP jako pomoc w walce ze zmianami klimatu i złą jakością powietrza
Plan działań na rzecz zrównoważonej energii i klimatu może stanowić podstawę do przygotowania innych dokumentów strategicznych, takich jak strategia transformacji energetycznej gminy. Strategia ta powinna uwzględniać zalecenia zawarte w Podręczniku Transformacji Energetycznej dla Samorządów.
Zalecane działania na poziomie lokalnym, w ramach transformacji energetycznej, zgodne z SECAP:
- rozwój odnawialnych źródeł energii;
- modernizacja oraz unowocześnienie sieci przesyłowych i dystrybucyjnych, w tym wdrożenie na szeroką skalę technologii inteligentnych sieci energetycznych;
- inwestowanie w efektywność energetyczną gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, sektora publicznego i wodnego;
- inwestowanie w infrastrukturę transportową i zrównoważoną mobilność, a także w rozwój nowych technologii.
Przed przystąpieniem do realizacji działań zawartych w powyższych dokumentach, warto opracować dla miasta lub gminy analizę potencjału odnawialnych źródeł energii, która umożliwi ocenę warunków sprzyjających rozwojowi OZE oraz wskaże działania mające na celu zwiększenie ich udziału w produkcji energii.
Autor: Magda Juszczyk
Przeczytaj także: