Charakterystyka 15 kategorii zakresu 3 śladu węglowego organizacji
Emisje gazów cieplarnianych (GHG) w ramach zakresu 3 śladu węglowego są wynikiem działalności organizacji, ale pochodzą ze źródeł, które nie są przez nią bezpośrednio zarządzane ani kontrolowane. Zakres ten obejmuje pośrednie emisje GHG związane z działaniem organizacji, takie jak te powstające przy zakupie surowców, usług, produktów, dojazdach pracowników, a także inne emisje powiązane z łańcuchem wartości.
Zakres 3 śladu węglowego organizacji można podzielić na dwie grupy:
- emisje wyższego szczebla (upstream) - obejmujące pośrednie emisje gazów cieplarnianych, wynikające z zakupu lub nabycia towarów i usług;
- emisje niższego szczebla (downstream) - obejmujące pośrednie emisje gazów cieplarnianych, wynikające ze sprzedaży towarów i usług.
Umów się na darmową konsultację o śladzie węglowym organizacji!
Lista kategorii zakresu 3 śladu węglowego organizacji
Zgodnie z metodyką GHG Protocol, całkowitą emisję gazów cieplarnianych z zakresu 3 śladu węglowego organizacji raportuje się w podziale na 15 kategorii, wymienionych poniżej.
Emisje wyższego szczebla zakresu 3 śladu węglowego organizacji
Emisje niższego szczebla zakresu 3 śladu węglowego organizacji
Kategoria 1: Zakupione towary i usługi
Kategoria 1 dotyczy wszystkich emisji upstream związanych z etapem przedprodukcyjnym ("od kołyski do bramy"), wynikających z wytwarzania produktów, które przedsiębiorstwo raportujące zakupiło czy nabyło w danym roku. Kategoria 1 obejmuje zarówno surowce (produkty materialne), jak i usługi (produkty niematerialne).
Emisje gazów cieplarnianych "od kołyski do bramy" mogą dotyczyć:
- wydobycia surowców;
- działalności rolniczej;
- produkcji oraz przetwarzania materiałów;
- wytwarzania energii elektrycznej wykorzystywanej w procesie wydobywczym;
- utylizacji lub przetwarzania odpadów generowanych podczas wydobycia surowców;
- użytkowania gruntów i zmian w ich użytkowaniu;
- transportu materiałów i produktów między dostawcami;
- wszelkiej innej działalności poprzedzającej nabycie przez przedsiębiorstwo raportujące.
Przykłady danych pierwotnych:
- dane dotyczące GHG na poziomie produktu "od kołyski do bramy", uzyskane od dostawców, obliczone przy użyciu danych charakterystycznych dla konkretnego zakładu;
- dane dotyczące zużycia energii czy emisji charakterystycznych dla danego miejsca, uzyskane od dostawców.
Przykład danych wtórnych - średnie przemysłowe wskaźniki emisji na zużyty materiał z baz danych inwentaryzacji cyklu życia.
Kategoria 2: Dobra kapitałowe
Kategoria 2 dotyczy wszystkich emisji upstream związanych z produkcją dóbr kapitałowych nabytych przez przedsiębiorstwo. Dobra kapitałowe to produkty końcowe o wydłużonym okresie użytkowania, wykorzystywane przez przedsiębiorstwo do produkcji towarów, świadczenia usług, sprzedaży, magazynowania i dostarczania produktów.
Przykłady danych pierwotnych:
- dane dotyczące GHG na poziomie produktu "od kołyski do bramy", uzyskane od dostawców, obliczone przy użyciu danych charakterystycznych dla konkretnego zakładu;
- dane dotyczące zużycia energii czy emisji charakterystycznych dla danego miejsca, uzyskane od dostawców dóbr kapitałowych.
Przykład danych wtórnych - średnie przemysłowe wskaźniki emisji na zużyty materiał z baz danych inwentaryzacji cyklu życia.
Kategoria 3: Działania związane z paliwem i energią (nieujęte w zakresie 1 lub 2)
Kategoria 3 dotyczy emisji upstream związanych z produkcją paliw i energii zakupionych oraz zużytych przez przedsiębiorstwo, które nie zostały uwzględnione w zakresie 1 lub 2 śladu węglowego. Emisje gazów cieplarnianych wynikające ze spalania paliw czy zużycia energii elektrycznej nie wchodzą w skład kategorii 3, ponieważ są już uwzględnione w zakresie 1 lub 2 śladu węglowego organizacji.
W kategorii 3 wyróżniamy 4 rodzaje działań:
- emisje wyższego szczebla z zakupionych paliw;
- emisje wyższego szczebla dla zakupionej energii elektrycznej;
- straty w przesyle i dystrybucji (T&D);
- wytwarzanie zakupionej energii elektrycznej sprzedawanej użytkownikom końcowym.
Przykłady danych pierwotnych:
- dane dotyczące emisji z przedsiębiorstw na wcześniejszych etapach produkcji, np. wydobycie paliw;
- wskaźnik strat w T&D dla konkretnej sieci;
- dane dotyczące zakupu energii elektrycznej przez konkretne przedsiębiorstwo oraz wskaźnik emisji w odniesieniu do zakupionej energii od konkretnego wytwórcy.
Przykłady danych wtórnych:
- średnie krajowe dane odnośnie emisji GHG, np. z baz danych dotyczących cyklu życia;
- średni krajowy wskaźnik strat w T&D;
- dane dotyczące średniego krajowego zakupu energii elektrycznej.
Kategoria 4: Transport i dystrybucja wyższego szczebla
Kategoria 4 dotyczy emisji upstream związanych z transportem i dystrybucją produktów (z wyłączeniem paliw oraz produktów energetycznych) zakupionych przez przedsiębiorstwo w danym roku, realizowanych przy użyciu pojazdów i obiektów, które nie są własnością ani nie są obsługiwane przez to przedsiębiorstwo.
Emisje gazów cieplarnianych w kategorii 4 mogą pochodzić z następujących działań:
- transport lotniczy;
- transport kolejowy;
- transport drogowy;
- transport morski;
- magazynowanie zakupionych produktów w magazynach, centrach dystrybucyjnych oraz obiektach handlowych.
Przykłady danych pierwotnych:
- dane dotyczące zużycia energii czy emisji charakterystycznych dla konkretnego działania, pochodzące od zewnętrznych dostawców usług transportowych i dystrybucyjnych;
- rzeczywista przebyta odległość;
- wskaźniki emisji właściwe dla danego przewoźnika.
Przykład danych wtórnych - szacunkowa odległość przebyta przez konkretny środek transportu w oparciu o średnie dane branżowe.
Kategoria 5: Odpady powstające podczas eksploatacji
Kategoria 5 dotyczy emisji upstream związanych z usuwaniem i przetwarzaniem odpadów przez podmioty zewnętrzne, powstałych w wyniku działalności własnej lub kontrolowanej przez przedsiębiorstwo raportujące w danym roku sprawozdawczym.
Procesy związane z przetwarzaniem odpadów mogą obejmować:
- składowanie odpadów na składowiskach;
- składowanie odpadów z wykorzystaniem gazu składowiskowego do produkcji energii - spalanie gazu w celu generowania energii elektrycznej;
- recykling;
- spalanie;
- kompostowanie;
- przekształcanie odpadów w energię - spalanie stałych odpadów komunalnych w celu wytwarzania energii elektrycznej;
- oczyszczanie ścieków.
Jest to metoda zbieżna z metodą stosowaną w kategorii 12 - Postępowanie z produktami po zakończeniu użytkowania.
Przykłady danych pierwotnych:
- dane dotyczące emisji z poszczególnych zakładów, pochodzące od przedsiębiorstw zajmujących się gospodarką odpadami;
- rzeczywista masa wytworzonych odpadów;
- wskaźniki emisji charakterystyczne dla danego przedsiębiorstwa.
Przykłady danych wtórnych:
- szacunkowa masa wytworzonych odpadów w oparciu o średnie dane branżowe;
- średnie wskaźniki emisji dla przemysłu.
Kategoria 6: Podróże służbowe
Kategoria 6 dotyczy emisji upstream związanych z podróżami służbowymi pracowników, realizowanymi pojazdami należącymi do stron trzecich czy przez nie eksploatowanymi.
Emisje gazów cieplarnianych w kategorii 6 mogą pochodzić z podróży:
- samolotem;
- koleją;
- autobusem;
- samochodem, np. podróże służbowe wynajętymi pojazdami lub samochodami należącymi do pracowników, niebędące dojazdami do pracy;
- innymi formami transportu.
Przykłady danych pierwotnych:
- dane charakterystyczne dla konkretnej działalności, pochodzące od dostawców usług transportowych, np. linii lotniczych;
- wskaźniki emisji właściwe dla danego przewoźnika.
Przykład danych wtórnych - szacunkowa odległość przebyta na podstawie średnich danych branżowych.
Kategoria 7: Dojazdy pracowników do pracy
Kategoria 7 dotyczy emisji upstream wynikających z codziennych dojazdów pracowników między ich domem a miejscem pracy.
Emisje gazów cieplarnianych w kategorii 7 mogą pochodzić z podróży:
- samochodem;
- autobusem;
- koleją;
- samolotem;
- innymi środkami transportu.
Przykład danych pierwotnych - konkretna przebyta odległość oraz środek transportu (dane zebrane od pracowników).
Przykład danych wtórnych - szacunkowa odległość przebyta na podstawie średnich danych branżowych.
Kategoria 8: Aktywa dzierżawione wyższego szczebla
Kategoria 8 dotyczy emisji upstream związanych z użytkowaniem przez przedsiębiorstwo aktywów dzierżawionych, które nie zostały uwzględnione w zakresie 1 lub 2 śladu węglowego. Kategoria 8 odnosi się tylko firm, które wynajmują aktywa (leasingobiorców). Emisje GHG firm będących właścicielami aktywów i wynajmujących je innym podmiotom (leasingodawców) ujmuj w kategorii 13 - Aktywa dzierżawione niższego szczebla.
Przykład danych pierwotnych - dane dotyczące zużycia energii w konkretnym miejscu, zebrane na podstawie rachunków za media czy odczytów z liczników.
Przykład danych wtórnych - dane dotyczące szacowanych emisji w oparciu o średnie dane przemysłowe, np. zużycie energii na powierzchnię użytkową wg rodzaju budynku.
Kategoria 9: Transport i dystrybucja niższego szczebla
Kategoria 9 dotyczy emisji downstream wynikających z transportu i dystrybucji produktów sprzedanych przez przedsiębiorstwo w danym roku sprawozdawczym.
Emisje gazów cieplarnianych w kategorii 9 mogą pochodzić z:
- przechowywania sprzedanych produktów w magazynach i centrach dystrybucyjnych;
- przechowywania sprzedanych produktów w obiektach handlowych;
- transportu lotniczego;
- transportu kolejowego;
- transportu drogowego;
- transportu morskiego.
Przykłady danych pierwotnych:
- dane dotyczące zużycia energii czy emisji charakterystycznych dla konkretnego działania, pochodzące od zewnętrznych partnerów w zakresie transportu i dystrybucji;
- odległość przebyta w zależności od wykonywanej czynności;
- wskaźniki emisji charakterystyczne dla danego przedsiębiorstwa, np. przeliczone na tonokilometry.
Przykłady danych wtórnych:
- szacunkowa odległość przebyta na podstawie średnich danych branżowych;
- średnie krajowe wskaźniki emisji.
Kategoria 10: Przetwarzanie sprzedanych półproduktów
Kategoria 10 dotyczy emisji downstream związanych z przetwarzaniem sprzedanych półproduktów przez podmioty zewnętrzne, np. producentów, po ich sprzedaży przez raportujące przedsiębiorstwo. Półprodukty wymagają dalszej obróbki, modyfikacji lub włączenia do innego produktu przed ostatecznym wykorzystaniem.
Przykład danych pierwotnych - dane dotyczące zużycia energii czy emisji charakterystycznych dla konkretnego zakładu u partnerów w łańcuchu wartości niższego szczebla.
Przykłady danych wtórnych - dane dotyczące szacowanego zużycia energii w oparciu o średnie dane branżowe.
Kategoria 11: Użytkowanie sprzedanych produktów
Kategoria 11 dotyczy emisji downstream generowanych podczas użytkowania towarów i usług sprzedanych przez przedsiębiorstwo w danym roku sprawozdawczym.
Emisje gazów cieplarnianych w kategorii 11 dzielą się na:
- bezpośrednie emisje związane z użytkowaniem produktów;
- pośrednie emisje powstające w trakcie użytkowania produktów.
Przykład danych pierwotnych - szczegółowe dane zebrane od konsumentów.
Przykład danych wtórnych - dane dotyczące szacowanego zużycia energii w oparciu o średnie krajowe statystyki odnośnie zużycia produktów.
Kategoria 12: Postępowanie z produktami po zakończeniu użytkowania
Kategoria 12 dotyczy emisji downstream związanych z usuwaniem i przetwarzaniem odpadów pochodzących z produktów sprzedanych przez przedsiębiorstwo w danym roku sprawozdawczym. Opis metod przetwarzania odpadów, takich jak składowanie i spalanie, znajduje się w kategorii 5 - Odpady powstające podczas eksploatacji.
Przykłady danych pierwotnych:
- szczegółowe dane zebrane od konsumentów na temat wskaźników usuwania odpadów;
- szczegółowe dane dotyczące wskaźników emisji czy zużycia energii uzyskane od podmiotów zajmujących się gospodarką odpadami.
Przykłady danych wtórnych:
- szacunkowe wskaźniki usuwania odpadów w oparciu o średnie statystyki krajowe;
- dane dotyczące szacowanych emisji czy zużycia energii w oparciu o średnie statystyki krajowe.
Kategoria 13: Aktywa dzierżawione niższego szczebla
Kategoria 13 dotyczy emisji downstream wynikających z użytkowania aktywów będących własnością firmy raportującej, ale oddanych w leasing innym podmiotom, które nie zostały uwzględnione w zakresie 1 lub 2 śladu węglowego. Kategoria 13 odnosi się tylko do leasingodawców. Leasingobiorcy powinni odnieść się do kategorii 8 - Aktywa leasingowane wyższego szczebla.
Przykład danych pierwotnych - dane dotyczące zużycia energii w konkretnym miejscu, zebrane na podstawie rachunków za media czy odczytów z liczników.
Przykład danych wtórnych - dane dotyczące szacowanych emisji w oparciu o średnie dane przemysłowe, np. zużycie energii na powierzchnię użytkową wg rodzaju budynku.
Kategoria 14: Franczyzy
Kategoria 14 dotyczy emisji downstream związanych z działalnością franczyz, które nie zostały uwzględnione w zakresie 1 lub 2 śladu węglowego. Franczyza to firma działająca na podstawie licencji na sprzedaż czy dystrybucję produktów lub usług innej firmy w określonym miejscu. Kategoria 14 odnosi się do franczyzodawców, czyli firm, które udzielają licencji na sprzedaż czy dystrybucję swoich produktów lub usług w zamian za opłaty, takie jak tantiemy za korzystanie ze znaków towarowych oraz innych usług.
Przykład danych pierwotnych - dane dotyczące zużycia energii w konkretnym miejscu, zebrane na podstawie rachunków za media czy odczytów z liczników.
Przykład danych wtórnych - dane dotyczące szacowanych emisji w oparciu o średnie dane przemysłowe, np. zużycie energii na powierzchnię użytkową wg rodzaju budynku.
Kategoria 15: Inwestycje
Kategoria 15 dotyczy emisji downstream związanych z inwestycjami firmy raportującej w danym roku sprawozdawczym, które nie zostały jeszcze uwzględnione w zakresie 1 lub 2. Kategoria 15 obejmuje inwestorów, czyli firmy, które inwestują w celu osiągnięcia zysku, a także firmy świadczące usługi finansowe.
W ramach metodyki GHG Protocol, inwestycje finansowe dzielą się na 4 kategorie:
- inwestycje kapitałowe;
- inwestycje dłużne;
- finansowanie projektów;
- zarządzanie inwestycjami oraz usługi dla klientów.
Przykłady danych pierwotnych - dane dotyczące zużycia energii czy emisji w konkretnym zakładzie.
Przykłady danych wtórnych - dane dotyczące szacowanych emisji w oparciu o średnie dane z branży.
Odkryj kluczowe pojęcia dotyczące śladu węglowego Twojej organizacji
Nie czekaj, pobierz nasz bezpłatny słownik już teraz i rozpocznij swoją podróż ku lepszemu zrozumieniu śladu węglowego organizacji!
Proces zbierania danych z zakresu 3 śladu węglowego organizacji
Gromadzenie danych dla zakresu 3 śladu węglowego różni się od metod stosowanych dla zakresów 1 i 2, ponieważ zwykle wymaga większego zaangażowania zarówno ze strony przedsiębiorstwa raportującego, jak również jego dostawców i zewnętrznych partnerów.
Wyzwania związane z procesem zbierania danych z zakresu 3 śladu węglowego organizacji obejmują:
- zależność od danych dostarczanych przez partnerów w łańcuchu wartości;
- ograniczoną kontrolę nad procesem zbierania danych oraz stosowanymi praktykami zarządzania;
- niższą znajomość rodzajów, źródeł i jakości danych;
- większe zapotrzebowanie na dane wtórne;
- konieczność stosowania założeń i modelowania.
Rodzaj pozyskanych danych wpływa na dokładność wyników, dlatego istotne jest zidentyfikowanie ich źródeł. W miarę jak kontrahenci będą coraz częściej obliczać własny ślad węglowy, wiarygodność i precyzja dostarczanych danych powinna rosnąć, co przyczyni się do zmniejszenia niepewności wyników.
Zobacz również: